علم دینی (علوم انسانی اسلامی)؛ علم نافع؛ علم اقتدارآفرین

داوری اردکانی؛ فیلسوف ناتوانی

در حالی که علم دینی توسط بسیاری از بزرگان و عالمان دینی تولید شده است، برخی مسئولین در اظهارات تعجب برانگیز ادعا می کنند نمی توان علم دینی تولید کرد. رضا داوری اردکانی که سال ها ریاست فرهنگستان علوم را بر عهده دارد و یکی از مسئولین تولید علم دینی است، اخیرا مدعی شده است که نمی توان علم دینی تولید کرد. این به اصلاح فیلسوف کهنسال که قریب به 40 سال کرسی تدریس را در رشته فلسفه در دانشگاه های مطرح کشور در اختیار داشته است را می توان «فیلسوف ناتوانی» نامید.

علم هدایت به جای علم مدیریت

در قرآن واژه ای به نام مدیریت وجود ندارد و آنچه مطرح است هدایت است که به واسطه انبیاء و اولیاء الهی صورت می گیرد. مدیریت به سان چوپانی است که به وسیله تنبیه و تشویق به دنبال جهت دهی به مردم است، در حالی که در هدایت، حرکت و رشد ارادی انسان مطرح است و امامت و ولایت موضوعیت دارد.

علم فطرت شناسی به جای روان شناسی

سایکولوژی غربی به غلط به روان شناسی ترجمه شده است. زیرا روان فارسی معادل روح عربی و spirit غربی است و ترجمه درست psychology پسوخه شناسی است و معادل غربی روان شناسی spiritology است.

می توان به جای سایکولوژی غربی علوم مختلفی را مبتنی بر آموزه های دینی در نظر گرفت. مثلا فطرت شناسی که مبتنی بر فطرت چهارلایه انسان و شناخت سازوکارهای آن است و فؤادشناسی که درونی ترین لایه فطرت است و تنها در انسان های رشدیافته فعال می شود.

علم حکمت به جای علم فلسفه

فلسفه به معنای دوستداری دانش است ولی حکمت از حکم می آید.

فلسفه به چیستی و ماهیت پدیده ها می پردازد، در حالی که حکمت کیستی (خالق) را مدنظر دارد و پدیده ها نشانی هایی برای رسیدن به خداوند تلقی می شوند.

در فلسفه آرخه (مادة المواد یا ماده اولیه خلقت) مهم است، ولی در حکمت آیه (نشانی) اهمیت دارد

علم دینی

علم دینی بر اساس آموزه ها و گزاره های دینی پایه گذاری شده است و جهتگیری آن نیز در همین راستا قرار دارد. در واقع، علمی که صرف نظر از مؤلفه های اساسی دین به دنبال کشف حقیقت باشد، دچار خلأ و نقصان بزرگی است و نتایج مطلوبی دربر نخواهد داشت. زیرا، دین در بردارنده واقعیت ها و حقایقی است که نمی توان در بررسی علمی از آنها صرف نظر نمود.

این امر در علوم انسانی به عینه مشهود است. برای مثال در انسان شناسی، غفلت از ابعاد روحی انسان و نادیده گرفتن معناگرایی و آخرت گرایی او، تعریف ناقصی از انسان ارائه می کند و سبب گمراهی و دور شدن از حقیقت می شود.

منظور از دین در علم دینی، همه گزاره های دینی در همه شریعت ها است. ولی از آنجا به اینکه قرآن تنها کتاب آسمانی تحریف نشده است، باید این کتاب به عنوان مبنای اصلی تولید علم دینی در نظر گرفته شود.

با توجه به اینکه دین شامل دو بخش ایمان و عمل صالح می شود، علم دینی باید مبتنی بر متعلقات هفت گانه ایمان (ایمان به خدا، غیب، ملائکه، پیامبران، کتب آسمانی، آیات و آخرت) پایه ریزی شود.